Szum w uszach a staw skroniowo-żuchwowy
Szum w uszach występuje od zarania dziejów. Pierwsze wzmianki o szumach usznych pojawiają się w starożytnych papirusach. W papirusie Ebersa, powstałym około 2000 lat p.n.e., znajdujemy opisy leków zalecanych na dolegliwości związane z „zaczarowanym uchem” oraz szumami usznymi, które mogą przybierać formę śpiewających, szeptanych lub mówionych dźwięków.
Szumy uszne (ang. tinnitus) to jedne z najczęstszych objawów otologicznych (dotyczących uszu i narządu słuchu). Szumy uszne można zdefiniować jako świadomą percepcję dźwięku przy braku zewnętrznego bodźca słuchowego. Osoby doświadczające szumów usznych prawie zawsze szukają pomocy u wielu specjalistów.
Obecnie używa się bardziej precyzyjnego opisu tego zjawiska, traktując je jako percepcję dźwięków wynikających wyłącznie z zaburzonej aktywności w układzie nerwowym, bez obecności mechanicznej aktywności w obrębie ślimaka.
Szum w uszach – co to takiego?
Szumy uszne to subiektywne doznania i złożony problem, które charakteryzują się brakiem możliwości obiektywnego pomiaru. Mimo ciągłego badania, nie ma jednoznacznego wyjaśnienia co do patofizjologii ich powstawania. Szumy uszne sprawiają pacjentom szczególną trudność i znacząco wpływają na pogorszenie jakości ich codziennego życia.
Szum w uszach może przybierać różne cechy. Może mieć rytmiczny lub pulsujący charakter. Pulsujący szum w uszach może być zsynchronizowany z biciem serca – w takim przypadku jego źródło prawdopodobnie leży w sferze naczyniowej. Może też występować asynchronicznie, co sugeruje związek z miokloniami ucha środkowego lub mięśniami podniebienia.
Charakter szumu w uszach może być stały lub przerywany, a wiele osób doświadcza jednocześnie kilku różnych dźwięków. Może być zlokalizowany w jednym lub obu uszach, a także centralnie w obrębie głowy. Niemniej jednak niektórzy pacjenci twierdzą, że pochodzenie dźwięku jest zewnętrzne.
Początek szumu w uszach może być nagły, choć przeważnie jest on podstępny i stopniowo narasta. Intensywność odczuwanego szumu może być zróżnicowana; dla niektórych osób zaostrzenie występuje wraz z określonymi stanami stresowymi.
Często towarzyszącym objawem jest obniżona tolerancja dźwięków, znana jako hiperakuzja. U 40% pacjentów cierpiących na szumy uszne stwierdzono pewien stopień nadwrażliwości słuchowej, a aż 86% z tych pacjentów, którzy zgłaszają nadwrażliwość słuchową, doświadcza również szumów w uszach.
Szum w uszach – częstość występowania
Większość badań wskazuje, że szumy uszne dotyczą od 10% do 15% dorosłych. Uciążliwe szumy uszne częściej występują wraz z wiekiem, szczególnie po 70. roku życia. Nie ma istotnych różnic w występowaniu między mężczyznami a kobietami. U dzieci trudno oszacować częstość, ale badania sugerują, że zjawisko to jest powszechne, podobnie jak u dorosłych, choć dzieci zdają się być mniej zaniepokojone tym problemem.
Tinnitus: czynniki ryzyka
- czynniki otologiczne: zapalenie ucha środkowego, zapalenie błędnika, zapalenie wyrostka sutkowatego, otoskleroza, choroba Ménière’a, nerwiak nerwu przedsionkowo-ślimakowego, nadmiar woskowiny, narażenie na hałas;
- czynniki neurologiczne: zapalenie opon mózgowych, migrena, stwardnienie rozsiane, padaczka
- urazy głowy lub szyi, utrata przytomności
- czynniki endokrynologiczne: cukrzyca, hiperinsulinemia, niedoczynność tarczycy, zmiany hormonalne w ciąży
- używki: palenie tytoniu, spożywanie alkoholu,
- czynniki reumatyczne: zapalenie stawów w wywiadzie,
- czynniki kardiologiczne: nadciśnienie,
- czynniki genetyczne: niewielka predyspozycja genetyczna
- leki: salicylany, chinina, antybiotyki aminoglikozydowe oraz niektóre leki przeciwnowotworowe
- czynniki psychologiczne: lęk, depresja
- dysfunkcje stawu skroniowo-żuchwowego.
Szumy uszne a utrata słuchu
Głównym czynnikiem ryzyka związanym z pojawieniem się szumów w uszach jest utrata słuchu. Niemniej jednak, to połączenie nie jest jednoznaczne ani proste. Często u osób, które doświadczają uciążliwych szumów usznych, słuch działa bez zarzutu, co stwierdza się w badaniach audiometrycznych. Z drugiej strony wiele jednostek z deficytem słuchu nie skarży się na obecność szumów usznych.
Szumy uszne – diagnostyka
Dla większości przypadków szumów w uszach nie istnieje obiektywny test diagnostyczny, zatem diagnoza opiera się głównie na wywiadzie oraz ocenie wpływu objawu na pacjenta i jego rodzinę. Istotne jest precyzyjne zbadanie lokalizacji oraz charakteru szumu w uszach, szczególnie pytanie, czy przejawia on cechy rytmiczne czy pulsacyjne.
Szum w uszach a staw skroniowo-żuchwowy (TMJ)
Występowanie szumu w uszach może wynikać z zaangażowania struktur zlokalizowanych poza obszarem ucha, takich jak staw skroniowo-żuchwowy (TMJ) oraz mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowe. Istnieje również związek między szumami usznymi a nerwami czaszkowymi, w tym nerwem trójdzielnym (V), nerwem twarzowym (VII), nerwem językowo-gardłowym (IX), nerwem błędnym (X) oraz nerwami autonomicznymi, które unerwiają obszar ucha.
Staw skroniowo-żuchwowy (TMJ) jest również unerwiony przez nerwy czaszkowe V i VII, a istniejące między nimi połączenia nerwowe obejmują m.in. błonę bębenkową, znajdującą się blisko struktur ucha. Ze względu na obecność wspólnych nerwów czaszkowych zarówno w obszarze ucha, jak i stawu skroniowo-żuchwowego, można stwierdzić, że problemy związane z uchem, takie jak szum w uszach, ból ucha oraz zawroty głowy, mogą mieć powiązania z zaburzeniami struktur skroniowo-żuchwowych (TMD).
Leczenie szumów usznych nie jest łatwe
Po wyeliminowaniu innej przyczyny związanej z szumami usznymi, standardowa opieka obejmuje terapię dźwiękiem (poprzez aparaty słuchowe lub generatory szumów) oraz ewentualne interwencje psychologiczne, takie jak terapia relaksacyjna lub terapia poznawczo-behawioralna.
Leczenie dysfunkcji stawów skroniowo-żuchwowych może złagodzić objawy szumów usznych, jeżeli jest ona przyczyną ich wystąpienia.
Szum w uszach i zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego (TMD) wykazują powiązania. Konkretnie, objawy TMD mogą zwiększać ryzyko wystąpienia szumu w uszach, a doświadczanie szumu w uszach może także przyczyniać się do objawów TMD. Ta wzajemna relacja wydaje się być szczególnie silna w populacji cierpiącej na dolegliwości stomatologiczne. Z tego powodu przeprowadzenie przesiewowych badań objawów TMD u pacjentów z szumami usznymi i zalecenie odpowiednich terapii może przyczynić się do zmniejszenia percepcji szumów usznych.
Źródło:
Baguley, D., McFerran, D., & Hall, D. (2013). Tinnitus. The Lancet, 382(9904), 1600-1607.
Omidvar, S., & Jafari, Z. (2019). Association between tinnitus and temporomandibular disorders: a systematic review and meta-analysis. Annals of Otology, Rhinology & Laryngology, 128(7), 662-675.
dr Joanna Piech Fizjoterapeutka Specjalizuje się w fizjoterapii stomatologicznej i ortopedycznej