Dysfunkcje krążka stawu skroniowo-żuchwowego – poznaj przyczyny, objawy i leczenie

Staw skroniowo-żuchwowy i krążek stawowy są jak dobrze dopasowana czapka założona na głowę.

Staw skroniowo-żuchwowy jest małym, ale unikalnym stawem w naszym ciele. Znajduje się z boku twarzy, do przodu od przewodu słuchowego i łączy żuchwę z kością skroniową. Pomiędzy powierzchnią stawową głowy żuchwy a dołkiem stawowym kości skroniowej znajduje się krążek (dysk) stawowy, który ułatwia ruch i stanowi dodatkową powierzchnię stawową, dzieląc staw skroniowo-żuchwowy na dwie części (górną i dolną).  

Prawidłowo krążek stawowy położony jest centralnie na głowie żuchwy, zupełnie jak czapka założona na głowę. Kiedy głowa porusza się w różne strony, czapka również i nawet nie zauważamy, że mamy ją na głowie. Tak działa zdrowy krążek stawowy.

Problem pojawia się, kiedy czapka zaczyna zsuwać się z głowy przy ruchu i musimy ciągle ją poprawiać lub jest stale krzywo założona na głowie i przysłania nam oczy. Wówczas mamy do czynienia z krążkiem stawowym, który „nie nadąża” za ruchem żuchwy i ulega przemieszczeniu, czemu mogą towarzyszyć krepitacje, czyli odgłosy typu trzaski, kliknięcia, trzeszczenia. 

Rodzaje dysfunkcji krążka stawu skroniowo-żuchwowego

Trzaski o charakterze kliknięcia, które powtarza się niemal każdorazowo przy ruchach żuchwy świadczą o problemach z krążkiem stawu skroniowo-żuchwowego. Dysfunkcje krążka stawu skroniowo-żuchwowego są głównym objawem zaburzeń skroniowo-żuchwowych.

Zaburzenia krążka stawu skroniowo-żuchwowego można podzielić na dwa główne podtypy:

1. Przemieszczenie krążka stawu skroniowo-żuchwowego z repozycją (bez zablokowania)

Trzaski występujące podczas ruchu żuchwy, w zależności od fazy ruchu otwarcia/zamknięcia ust, mogą sugerować przemieszczenie krążka stawowego bez zablokowania. To tak jakbyśmy mieli czapkę zsuniętą na czoło, która podczas ruchu głowy zasłania nam oczy, a kiedy prostujemy głowę wraca na swoje miejsce i możemy widzieć bez przeszkód. Najczęściej krążek stawu skroniowo-żuchwowego ulega przemieszczeniu doprzednio i doprzyśrodkowo.  

2. Przemieszczenie krążka stawu skroniowo-żuchwowego bez repozycji (z zablokowaniem) 

Jeżeli mamy cały czas zsuniętą czapkę na czoło i nie da się jej poprawić żadnym ruchem głowy, wówczas mamy do czynienia z przemieszczeniem krążka stawowego z zablokowaniem. 

Najczęściej pacjent zdaje sobie sprawę, kiedy doszło do przemieszczenia krążka z zablokowaniem, np. podczas gryzienia twardych pokarmów słyszy trzask i nie może dalej ruszyć żuchwą.

Częstym objawem jest zablokowanie otwarcia ust, z ograniczeniem ruchu odwodzenia (otwarcia ust) w graniach 25 do 30 mm oraz zbaczaniem żuchwy w stronę zablokowanego stawu podczas otwierania ust. Również ruch przesunięcia bocznego w stronę przeciwną do zablokowanego stawu ssż jest ograniczony do 2-5 mm.

Przyczyny przemieszczenia krążka stawu skroniowo-żuchwowego:

Najczęściej przyczyną występowania trzasków/trzeszczenia w stawach skroniowo-żuchwowych są dysfunkcje krążka stawu skroniowo-żuchwowego spowodowane przez:

• zaburzenia zgryzu (zwarcia);
• zbyt wysokie wypełnienia zębowe – źle dopasowane plomby;
• po lub w trakcie leczenia aparatem ortodontycznym;
• długotrwałe przeciążenia stawu skroniowo-żuchwowego spowodowane przez parafunkcje, czyli szkodliwe nawyki ruchowe w narządzie żucia (zaciskanie zębów, bruksizm);
• wiotkość więzadeł;
• urazy twarzy i żuchwy;
• stres;
• nieprawidłowe napięcie mięśni żucia – jeden z mięśni żucia, który jest schowany wewnątrz jamy ustnej – mięsień skrzydłowy boczny górny częściowo przyczepia się do krążka stawu skroniowo-żuchwowego. Zatem jego nieprawidłowe napięcie, będzie pociągać krążek do przodu i może być jedną z przyczyn dysfunkcji dysku stawu skroniowo-żuchwowego. Także nadmierne napięcie pozostałych mięśni żucia mogą wpływać na staw skroniowo-żuchwowy.

Leczyć czy nie leczyć? Oto jest pytanie

Trzaski są jednym z objawów dysfunkcji narządu żucia. Do niedawna istniało przekonanie, że jeżeli nie towarzyszą im inne objawy tj. ból nie ma wskazań do leczenia. 

Obecny stan wiedzy skłania do rozpoczęcia terapii trzasków nawet bez objawów bólowych, w celu uniknięcia dalszych konsekwencji związanych z zaburzeniami stawów skroniowo-żuchwowych. Bowiem powtarzające się przemieszczenia krążka stawowego prowadzą do jego zniekształcenia i uszkodzenia, co jest najczęstszą przyczyną późniejszych ciężkich, bólowych postaci zaburzeń narządu żucia. A jak wiadomo lepiej zapobiegać niż leczyć. 

dr Joanna Piech
Fizjoterapeutka
Specjalizuje się w fizjoterapii stomatologicznej i ortopedycznej