Trzaski, trzeszczenia i przeskakiwanie żuchwy, czyli objawy akustyczne w stawie skroniowo-żuchwowym

Czym są krepitacje?

Trzaski, klikanie, przeskakiwanie żuchwy, (a właściwie stawu skroniowo-żuchwowego) podczas otwierania i//lub zamykania ust to krepitacje, które są jednym z ważnych objawów zaburzeń układu czynnościowego narządu żucia (ang. temporomandibular disorders, TMD).
Najczęściej krepitacje pojawiają się podczas żucia, jedzenia twardych pokarmów czy szerokiego otwierania ust np. w trakcie ziewania.

Zdrowy staw jest cichy, to znaczy, że nie ma w nim trzeszczenia, trzasków, „przeskakiwania”. Fizjologicznie każdy staw pracuje jak dobrze naoliwiona maszyna, wykonując gładko swoje ruchy. Kiedy pojawia się uczucie tarcia lub słyszalne dźwięki, czyli krepitacje to znaczy, że staw jest dysfunkcyjny. 

Trzask trzaskowi nie równy

Trzaski, trzeszczenia, kliknięcia podczas ruchu żuchwy to nie synonimy. 

Zaburzenia czynności stawu skroniowo-żuchwowego rozpoznaje się poprzez badanie objawów akustycznych występujących podczas ruchu żuchwy. Doświadczony fizjoterapeuta potrafi rozróżnić ich rodzaj i stwierdzić, co jest ich przyczyną.

Główne przyczyny przeskakiwania i trzeszczenia w stawie skroniowo-żuchwowym to:

Zmiany zwyrodnieniowe stawu skroniowo-żuchwowego

Trzeszczenia, tarcie mogą świadczyć o zmianach zwyrodnieniowych w stawie skroniowo-żuchwowym. Choroba zwyrodnieniowa stawów (CHZS) dotyka także stawu skroniowo-żuchwowego i najczęściej spowodowana jest przez nadmierne obciążenie struktur stawowych w wyniku stresu czy zaciskania zębów (bruksizm, parafunkcje). Może być także spowdowama urazami żuchwy. Objawami CHZS są ból, ograniczenie ruchomości stawu skroniowo żuchwowego oraz właśnie odczuwane i słyszalne krepitacje, czyli trzeszczenia i tarcie w stawie skroniowo żuchwowym.

Dysfunkcje krążka stawu skroniowo-żuchwowego

Trzaski o charakterze kliknięcia, które powtarza się niemal każdorazowo przy ruchach żuchwy świadczą o problemach z krążkiem stawu skroniowo-żuchwowego.

Można podzielić je na dwa główne podtypy:

1. Przemieszczenie krążka stawu skroniowo-żuchwowego z repozycją (bez zablokowania
2. Przemieszczenie krążka stawu skroniowo-żuchwowego bez repozycji (z zablokowaniem) 

Więcej o dysfunkcjach krążka stawu skroniowo-żuchwowego przeczytasz >>TUTAJ<<

Adherencja stawu skroniowo-żuchwowego

Jednorazowy trzask przy ziewaniu, szerokim otwieraniu ust po śnie lub długim zaciskaniu zębów może sugerować adherencję stawu skroniowo-żuchwowego, czyli sklejenie się powierzchni stawowych w wyniku zmniejszenia ilości płynu maziowego w stawie. 

Gładki ruch w stawie zależy od ilości płynu maziowego, który nawilża struktury stawowe i zapobiega tarciu i uszkodzeniom. Płyn maziowy jest przesączany do stawu podczas jego ruchu. Gdy staw jest długotrwale obciążony statycznie, np. poprzez zaciskanie zębów wówczas ilość płynu zmniejsza się i może dojść do sklejenia się powierzchni stawowych. Ruch po takim obciążeniu może być odczuwany jako sztywny, do czasu aż odpowiednia siła nie spowoduje rozdzielenia struktur, co jest słyszalne jako trzask. Prawidłowa funkcja stawu powraca zaraz po odczuwalnym trzasku, który stopniowo zanika lub nie występuje już przy kolejnych ruchach żuchwy. 

Adhezja stawu skroniowo-żuchwowego 

Jeżeli na staw skroniowo-żuchwowy działają duże obciążenia, np. przy długotrwałym zaciskaniu zębów ilość mazi stawowej jest zmniejszona. Sklejenie powierzchni stawowych utrzymuje się przez dłuższy czas, co może doprowadzić do adhezji, która objawia się stałym połączeniem struktur stawowych, poprzez rozrost tkanki łącznej włóknistej. Dochodzi wówczas do znacznego ograniczenia ruchomości żuchwy. Adhezja może być także następstwem urazu lub zabiegu operacyjnego.

Przyczyny trzasków w stawie skroniowo-żuchwowym

Najczęściej przyczyną występowania trzasków/trzeszczenia w stawach skroniowo-żuchwowych są dysfunkcje krążka stawu skroniowo-żuchwowego oraz zmiany zwyrodnieniowe.

Trzaski mogą pojawić się także:

• po urazach żuchwy;
• po operacjach ortognatycznych;
• w wyniku wad zgryzu (zwarcia);
• przez zbyt wysokie wypełnienia zębowe – źle dopasowane plomby;
• po lub w trakcie leczenia aparatem ortodontycznym;
• przez długotrwałe przeciążenia stawu skroniowo-żuchwowego, parafunkcje, czyli szkodliwe nawyki ruchowe w narządzie żucia (zaciskanie zębów, bruksizm);
• przez stres.

Czy trzaski wymagają leczenia?

Każdy niepokojący trzask w stawie skroniowo-żuchwowym wymaga szczegółowej diagnostyki już na wczesnym etapie występowania. Dopiero specjalista – fizjoterapeuta stomatologiczny lub stomatolog specjalizujący się w dysfunkcjach stawu skroniowo-żuchwowego stwierdzi, czy problem wymaga leczenia.

dr Joanna Piech
Fizjoterapeutka
Specjalizuje się w fizjoterapii stomatologicznej i ortopedycznej