Układ stomatognatyczny – co to takiego?
Co to jest układ stomatognatyczny?
Układ stomatognatyczny stanowi szersze pojęcie i oznacza kompleks różnych narządów jamy ustnej i tkanek twarzoczaszki, które współpracują ze sobą pod kontrolą ośrodkowego układu nerwowego, pełniąc kluczowe podstawowe funkcje życiowe, takie jak jedzenie, połykanie, żucie, ssanie, oddychanie, komunikacja werbalna i niewerbalna.
Układ stomatognatyczny – anatomia
Układ stomatognatyczny tworzą:
Układ stomatognatyczny a narząd żucia to nie to samo
Często używa się terminów „układ stomatognatyczny” i „narząd żucia” wymiennie, ale w praktyce nie są one całkowicie równoznaczne. Narząd żucia jest jednym z elementów układu stomatognatycznego, ale nie obejmuje wszystkich jego struktur.
Narząd żucia, będący integralną częścią układu stomatognatycznego, obejmuje zespół tkanek i narządów jamy ustnej, które pełnią rolę w procesie żucia, czyli spożywaniu pokarmów.
Koncepcja 3 stawów wg Helda
Koncepcję układu stomatognatycznego jako jednostki składającej się z „trzech stawów” zaproponował w 1971 roku A.J. Held. Wyróżnił on stawy skroniowo-żuchwowe oraz dwa stawy czynnościowe: (1) staw zębowo-zębowy, czyli zgryz, okluzją zębowa oraz (2) staw zębowo-zębodołowy, który występuje pomiędzy korzeniem zęba a jego zębodołem.
Staw czynnościowy oznacza, że nie jest to typowy pod względem budowy anatomicznej staw, ale ze względu na swoją funkcję pełni on ważną rolę w układzie ruchowym narządu żucia.
Cechy szczególne układu stomatognatycznego:
Gnatologia
Gnatologia jest dziedziną nauki, która zajmuje się badaniem wpływu struktury anatomicznej, fizjologii i patologii układu stomatognatycznego. Jej głównym celem jest diagnoza i terapia tego układu, biorąc pod uwagę również jego wpływ na inne struktury w ciele człowieka.
Okluzja zębowa, czyli zgryz
Okluzja zębowa jest ważnym zagadnieniem w gnatologii.
Okluzja, znana również jako zwarcie lub zgryz, odnosi się do statycznego i dynamicznego kontaktu pomiędzy przeciwstawiającymi się łukami zębowymi. Prawidłowa okluzja, zwana również centralną, polega na maksymalnym zgryzaniu przeciwstawnych zębów, które wynika z działania mięśni przywodzących i cofających żuchwę. Jest to naturalna i swobodna pozycja, która umożliwia wycentrowanie żuchwy wzdłuż środka ciała. Brak kontaktu przeciwstawnych zębów w okluzji jest nazywany dyskluzją.
Pozycja spoczynkowa żuchwy odnosi się do naturalnego położenia, w którym między przeciwstawnymi łukami zębowymi występuje niewielka szpara zwana szparą spoczynkową. W tej pozycji zęby przeciwstawne nie mają kontaktu, a utrzymanie tej odległości spoczywa na fizjologicznej równowadze napięcia mięśni żucia.
Nauka utrzymania pozycji spoczynkowej jest jedną z metod radzenia sobie z zaciskaniem zębów. Więcej przeczytasz o tym >>TUTAJ<<
Dysfunkcje układu stomatognatycznego
Fizjoterapia stomatologiczna jest ważnym elementem leczenia dysfunkcji układu stomatognatycznego. W skład zespołu terapeutycznego wchodzą także: lekarz ortodonta, stomatolog, laryngolog, psycholog.
Źródło:
- Majewski SW. Gnatofizjologia stomatologiczna. Normy okluzji i funkcje układu stomatognatycznego. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2007.
- Kleinrok M. Koncepcja “trzech stawów” w układzie ruchowym narządu żucia. Zaburzenia czynnościowe układu ruchowego narządu żucia. 5th ed., Lublin: Czelej Sp. z o.o.; 2012, p. 2–4.
- Okeson JP. Anatomia czynnościowa i biomechanika układu stomatognatycznego. Leczenie dysfunkcji skroniowo-żuchwowych i zaburzeń zwarcia. 2nd ed., Lublin: Czelej; 2018, p. 2–23.
dr Joanna Piech Fizjoterapeutka Specjalizuje się w fizjoterapii stomatologicznej i ortopedycznej
