Zrozumieć bruksizm: Wszystko, co powinieneś wiedzieć o zgrzytaniu zębami w nocy

Czym jest bruksizm?

Zgrzytanie zębami w nocy nazywane jest bruksizmem. Jest to rodzaj parafunkcji, czyli szkodliwego nawyku ruchowego w obrębie narządu żucia.

Bruksizm powstaje w wyniku zwiększonej aktywności mięśni żucia. Dotyczy nawet 30% populacji, występuje u dorosłych, obojga płci, najczęściej między 20 a 45 rokiem życia, ale także u dzieci.

Według międzynarodowej klasyfikacji chorób snu (Amercian Academy of Sleep Medicine) bruksizm dzieli się na dwa typy:

1. Bruksizm nocny (ang. sleep bruxism) jest to objaw zgrzytania lub zaciskania zębów podczas snu. 
2. Bruksizm dzienny (ang. awake bruxism) to stan, kiedy świadomie lub odruchowo zaciskamy lub zgrzytamy zębami w ciągu dnia. 

Jak rozpoznać bruksizm?

• starcie powierzchni zębowych, w zaawanasowanym bruksizmie zęby wydają się równe i krótsze 
• uszkodzenie szkliwa zębów
• objaw girlandy – po wyciągnięciu języka widoczne są odbite zęby na jego bocznej części, język nie jest gładki 
• bruzdy, „zbliznowacenia” na wewnętrznej części błony śluzowej policzka spowodowane przygryzaniem policzka w trakcie zgrzytania zębami, czasami odczuwana/widoczna jest pozioma linia na powierzchni języka – odbicie zębów
• uczucie sztywności, obolała twarz w rejonie żuchwy po przebudzeniu

Bruksizm to częsty problem 

Bruksizm dotyka setek tysięcy osób na całym świecie i jest uważany za jedną z najbardziej szkodliwych dysfunkcji dla narządu żucia. Częstość występowania bruksizmu wśród dorosłych waha się od 8% dla bruksizmu nocnego do nawet 20% dla bruksizmu dziennego.
Aż 85-90% populacji doświadcza epizodów bruksizmu w ciągu swojego życia. 

Objawy towarzyszące bruksizmu 

Bruksizm to nie tylko zgrzytanie zębami. Zaburzenie to niesie ze sobą wiele innych konsekwencji tj.: 

Przyczyny bruksizmu

Biologiczne: związane z nieprawidłową funkcją neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym.

Psychologiczne: stres, depresja, zaburzenia lękowe – co ciekawe podwyższony poziom stresu u pacjentów z bruksizmem może mieć podłoże genetyczne.

Genetyczne: polscy naukowcy wykazali, że u chorych na bruksizm występują określone warianty genów kodujące receptory dla serotoniny (tzw. hormonu szczęścia) oraz dopaminy (która odpowiada za funkcje poznawcze, emocje, odczuwanie bólu), co wyjaśnia związek między lękiem, emocjami i bruksizmem. 

Ogólnoustrojowe: bruksizm współtowarzyszy niektórym chorobom neurologicznym, a także występuje podczas bezdechu sennego.

Używki: palenie tytoniu, kofeina, narkotyki, alkohol – to czynniki nasilające epizody bruksizmu, dlatego pacjentom z bruksizmem zaleca się ograniczenie spożycia kawy.

Leczenie bruksizmu 

Leczenie bruksizmu to złożony proces. Nie istnieje jedna w 100% skuteczna metoda. 

Ze względu na szerokie spektrum objawów, leczenie bruksizmu wymaga interdyscyplinarnego podejścia. Leczeniem bruksizmu zajmują się: stomatolodzy, ortodonci, fizjoterapeuci oraz psycholodzy.  

Standardowe leczenie bruksizmu obejmuje protokół 5P (ang. Multiple-P)

1. fizjoterapia (ang. physiotherapy)
2. szynoterapia (ang. plates)
3. uświadomienie złego nawyku (ang. pep talks)
4. farmakologia (ang. pills)
5. psychoterapia (ang. psychology)

• Toksyna botulinowa (botoks) chociaż jest stosowana w leczeniu bruksizmu budzi wiele kontrowersji. Więcej o botoksie w leczeniu bruksizmu przeczytasz >>TUTAJ<<

• Szynoterapia: w uproszczeniu polega na zastosowaniu specjalistycznych aparatów wewnątrzustnych zakładanych na zęby, które mają na celu ochronę zębów oraz relaksację napiętych struktur mięśniowych poprzez oddzielenie zębów górnych od dolnych.

Najnowsze doniesienia naukowe sugerują, że leczenie ortodontyczne nie rozwiązuje problemu jakim jest bruksizm, ponieważ jego przyczyna zlokalizowana jest w ośrodkowym układzie nerwowym. Zmiana okluzji zębowej (zgryzu) za pomocą aparatu ortodontycznego to tylko tymczasowe działanie objawowe, które nie wyleczy pacjentów z bruksizmem.

• Psychoterapia – pomaga radzić sobie ze stresem, depresją oraz zaburzeniami lękowymi, które współtowarzyszą bruksizmowi.

• Metody relaksacyjne i biofeedback, czyli nauka świadomego rozluźniania mięśni żucia przy pomocy elektromiografii, która obrazuje momenty zwiększonego napięcia mięśni oraz momenty jego rozluźnienia. 

Fizjoterapia pomaga leczyć bruksizm

Fizjoterapia może być skuteczna w zmniejszeniu objawów bruksizmu. 

1. Ćwiczenia na postawę ciała – szczególnie na prawidłową pozycję głowy i szyi (wysunięta głowa do przodu). Udowodniono, że w trakcie epizodów bruksizmu dochodzi do aktywacji mięśni szyi. Dlatego ćwiczenia ukierunkowane na ich rozluźnienie i prawidłową postawę są tak ważne w redukcji nocnego zgrzytania zębami.
2. Techniki relaksacyjne i rozluźniające mięśni – zmniejszają ból i poprawiają zakres otwarcia ust. 
3. Ćwiczenia lecznicze – zmniejszają ból, napięcie mięśni oraz poprawiają zakres ruchu żuchwy. 
4. Akupunktura i igłoterapia – zmniejszają ból i napięcie mięśni żucia.
5. Elektroterapia – ma działanie przeciwbólowe.

Fizjoterapia wymaga czasu, ale co najważniejsze ma mniej skutków ubocznych niż farmakoterapia i jest skuteczniejsza w leczeniu objawów bruksizmu. 

Źródło:
Wieckiewicz, M., Bogunia-Kubik, K., Mazur, G. et al. Genetic basis of sleep bruxism and sleep apnea—response to a medical puzzle. Sci Rep 10, 7497 (2020). https://doi.org/10.1038/s41598-020-64615-y
Amorim  C.S.M et al.: Effect of Physical Therapy in Bruxism Treatment: A Systematic Review. J Manipulative Physiol Ther 2018;41:389-404. 

dr Joanna Piech
Fizjoterapeutka
Specjalizuje się w fizjoterapii stomatologicznej i ortopedycznej